Niemcy chcą zreformować prawo aborcyjne

– Bardzo trudno było mi znaleźć informacje w internecie – mówi Verena, która miała 22 lata, gdy zaszła w niechcianą ciążę. – Nie było łatwo dowiedzieć się, którzy lekarze dokonują zabiegu przerwania ciąży, gdzie przyjmują i jak przeprowadza się taki zabieg.

Aborcja jest w Niemczech nielegalna i grozi za nią kara do trzech lat więzienia. Jednak kobiety i lekarze nie podlegają karze, jeśli ciąża stanowi zagrożenie dla zdrowia kobiety lub doszło do niej w wyniku gwałtu. W pozostałych przypadkach aborcja może być przeprowadzona w ciągu pierwszych 12 tygodni ciąży (14 tygodni od ostatniego krwawienia) po obowiązkowym zasięgnięciu porady. Nadal jednak istnieje wiele barier.

Kontrowersyjny paragraf 

Jedną z największych jest paragraf 219a kodeksu karnego, który wywodzi się jeszcze z nazistowskiej polityki społecznej. Stanowi on, że każdy, kto publicznie „oferuje, ogłasza [lub] reklamuje” usługi aborcyjne, może podlegać karze do dwóch lat pozbawienia wolności lub karze grzywny.

Choć reforma przeprowadzona trzy lata temu pozwala lekarzom na umieszczanie na swoich stronach internetowych informacji o tym, że dokonują zabiegu przerwania ciąży, nadal obowiązuje ich zakaz podawania szczegółów medycznych.

W tym tygodniu koalicja rządowa SPD, Zielonych i FDP chce zlikwidować kontrowersyjny paragraf. W piątek, 24 czerwca, odbędzie się głosowanie w niemieckim parlamencie.

Kristina Haenel, ginekolożka z Giessen w zachodnich Niemczech, która wykonywała zabiegi aborcji przez 30 lat, została skazana w 2017 r. na zapłacenie grzywny w wysokości 6000 euro za informowanie o przeprowadzaniu zabiegu na swojej stronie internetowej. Sprawa ta wywołała gorącą debatę w Niemczech. – Jeśli paragraf 219a zostanie teraz usunięty, Niemcy zrobią krok we właściwym kierunku, aby zapewnić informacje pacjentom – mówi Haenel w rozmowie z DW.

Pięć lat temu Verena przekonała się, że brak łatwo dostępnych informacji oznacza godziny bezowocnych poszukiwań. Kiedy zadzwoniła do lokalnej kliniki, powiedziano jej w tajemnicy, że powinna skontaktować się z jednym z trzech lekarzy w okolicy. Okazało się jednak, że nie można uzyskać informacji o tym, czy ci lekarze są dobrze oceniani przez innych pacjentów. Jaka jest różnica między aborcją farmakologiczną a chirurgiczną? Jak wygląda opieka po zabiegu i jakie są możliwe skutki uboczne? – Kiedy wpisujesz w wyszukiwarkę hasło „aborcja”, trafiasz na strony internetowe, które ostrzegają, że na pewno będziesz mieć depresję, przeżyjesz traumę i będziesz bezpłodna. To nie jest porada medyczna i efekt jest taki, że czujesz się jak najgorsza osoba na świecie – mówi Verena. Podkreśla, że zdobycie nawet najbardziej podstawowych informacji wiąże się z dużym obciążeniem emocjonalnym.

Jana Maeffert, ginekolożka z niemieckiego oddziału organizacji Doctors for Choice wyjaśnia, że brak informacji może doprowadzić do tragicznych okoliczności dla pacjentek, które mogą zbyt późno dowiedzieć się, że dana klinika nie oferuje tego, czego szukają. Na przykład lekarze nie mogą na swoich stronach internetowych informować, czy oferują aborcję farmakologiczną, chirurgiczną, czy obie. Nie mogą pisać, że przeprowadzają zabieg tylko do 10. tygodnia ciąży. – Więc kobieta może przyjechać do kliniki i dowiedzieć się, że nie może tam dokonać aborcji, bo minął już 10. tydzień ciąży – mówi Jana Maeffert.

Gorszy dostęp do aborcji

Aby dokonać w Niemczech zabiegu przerwania ciąży, lekarz musi zobaczyć zaświadczenie, że kobieta co najmniej trzy dni wcześniej była na rozmowie w zatwierdzonej przez państwo poradni. Istnieje wiele organizacji oferujących poradnictwo, w trakcie którego kobieta jest informowana o możliwościach, gdzie może znaleźć dodatkową pomoc psychologiczną i finansową, jeśli zdecyduje się urodzić dziecko. Jest informowana także o możliwości oddania dziecka do adopcji.

Dla Vereny umówienie się na obowiązkową poradę było prawie niemożliwe. Pamięta, że wydzwaniała cały czas pod wskazany numer.

To, że Verenie udało się w końcu umówić na wizytę w poradni i u lekarza, dla wielu kobiet w Niemczech nie jest rzeczą oczywistą. Od 2003 r. liczba lekarzy gotowych przeprowadzić aborcję spadła w Niemczech o 40 procent. Obecnie w całym kraju jest około 1200 gabinetów, w których kobieta może legalnie przerwać ciążę. 20 lat temu było ich jeszcze 2000. – W Niemczech aborcja jest tematem tabu, zarówno dla pacjentek, jak i lekarzy – wyjaśnia Jana Maeffert. – Jeśli masz gabinet lekarski w małym miasteczku, możesz zdecydować się na nieoferowanie zabiegów przerywania ciąży, by nie uchodzić za „lekarza aborcyjnego” w swojej małej społeczności – dodaje. Tylko jeden na dziesięciu ginekologów w Niemczech przeprowadza aborcje, niekoniecznie dlatego, że są temu przeciwni, ale dlatego, że bariery są tak wysokie.

Jak mówi Maeffert, niektóre pacjentki muszą pokonać 150 kilometrów, aby znaleźć lekarza, zwłaszcza w regionach wiejskich i katolickich, takich jak Bawaria. Ale nawet w niektórych dużych miastach sytuacja jest krytyczna. Jak donoszą niemieckie media, w Stuttgarcie ani jeden szpital nie oferuje zabiegów przerwania ciąży. W mieście Muenster w Nadrenii-Północnej Westfalii ostatni lekarz, który oferował przerywanie ciąży, przeszedł na emeryturę w 2019 roku.

Wskaźnik aborcji najniższy od 25 lat

Wraz ze zmniejszaniem się liczby gabinetów oferujących legalną aborcję, coraz mniej kobiet decyduje się na nią. W roku 2021 liczba aborcji w Niemczech była najniższa od 1996 roku, kiedy to po raz pierwszy zebrano dane statystyczne na ten temat. Według Federalnego Urzędu Statystycznego w 2021 roku przeprowadzono około 94 000 aborcji, co stanowi spadek o 5,4 procent w stosunku do roku poprzedniego i wpisuje się w trwający od dekady trend spadkowy.

Tymczasem lekarze dokonujący zabiegów przerwania ciąży w Niemczech muszą liczyć się także z atakami działaczy, którzy protestują przed klinikami, organizują marsze w dużych miastach, wysyłają nienawistne listy i zamieszczają agresywne komentarze w mediach społecznościowych.

Dr Maeffert z Berlina sama nie doświadczyła jeszcze takich ataków, ale – jak mówi – w niektórych częściach Bawarii protestujący cały czas stoją przed klinikami. – To straszne dla pacjentów i lekarzy – stwierdza.

Polityczna wola zmian

Tymczasem studenci medycyny wzięli sprawy w swoje ręce. Znaleźli oni kreatywne sposoby na zdobycie odpowiedniego przeszkolenia. Na przykład podczas „warsztatów papaja” wykorzystuje się ten owoc jako model kobiecego układu rozrodczego. Uczestnictwo w takich warsztatach nie wystarczy, by lekarz otrzymał certyfikat uprawniający do przeprowadzania aborcji chirurgicznej, ale wypełnia lukę w niemieckim szkolnictwie medycznym, gdzie studenci twierdzą, że o aborcji „mówi się co najwyżej przez dziesięć minut”.

Jak podaje rozgłośnia RBB, zainteresowanie studentów warsztatami jest ogromne. Jedna z uczestniczek zajęć powiedziała, że potrafi sobie teraz lepiej wyobrazić, jak przebiega zabieg. „Wyobrażałam sobie, że jest to o wiele trudniejsze. Teraz nie boję się tego tak bardzo” – stwierdziła.

Niektórzy lekarze w Niemczech w ramach projektu telemedycznego przepisują kobietom tabletki potrzebne do aborcji farmakologicznej. Kobieta przyjmuje leki poronne w domu, ale pod nadzorem lekarza.

W Niemczech istnieje więc kilka sposobów na przerwanie ciąży, ale nie jest łatwo uzyskać wszystkie informacje i przeprowadzić zabieg w ciągu pierwszych dwunastu tygodni ciąży. Może się to zmienić, gdy rząd w Berlinie zrealizuje swój plan zniesienia paragrafu 219a. Pozwoliłoby to lekarzom na publikowanie w internecie szczegółowych informacji medycznych dla kobiet chcących przerwać ciążę.