1. İçeriğe git
  2. Ana menüye git
  3. DW'nin diğer sayfalarına git

EYT'lilerin beklediği kanun teklifi yasalaştı

1 Mart 2023

Emeklilikte yaşa takılan (EYT) yüz binlerce kişinin merakla beklediği kanun teklifi, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı.

https://p.dw.com/p/4O68S
Fotoğraf: Getty Images/AFP/A. Altan

Emeklilikte yaşa takılan (EYT) çalışanlarla ilgili düzenlemeleri içeren Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaştı.

Emeklilik hakkını yaş haddi nedeniyle elde edemeyen yüz binlerce kişinin uzun süredir beklediği düzenlemeye ilişkin teklif, Genel Kurul'da bulunan AKP, CHP, HDP, MHP ve İYİ Partili 395 milletvekilinin oy birliğiyle kabul edildi.

Getirilen yenilikler

Kanuna göre, 8 Eylül 1999 öncesinde sigortalı olup kadınlarda 20, erkeklerde 25 yıl sigortalılık süresini tamamlayanlar emekli olabilecek. Emekli olabilmek için, işe başlama tarihine göre5 bin ila 5 bin 975 gün arasında değişen prim günü şartının da tamamlaması gerekiyor.

EYT'den yararlanan özel sektör çalışanlarının yeniden eski iş yerlerine dönebilmesi için öngörülen 10 günlük başvuru süresi, AKP ve MHP'nin verdiği önergeyle 30 güne çıkarıldı.

İlk kez yaşlılık veya emekli aylığı bağlananlardan, yaşlılık veya emekli aylığı talebi nedeniyle işten ayrılış bildirgesi verilenlerin işten ayrılış tarihini takip eden 30 gün içinde en son çalışılan özel sektör iş yerinde sosyal güvenlik destek primine tabi çalışmaya başlamaları hâlinde, çalışılmaya başlandığı tarihten itibaren, sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmına isabet eden tutar Hazinece karşılanacak.

Kamu kurum ve kuruluşlarında kadroya alınan işçiler, il özel idareleri ve belediyeler ile bağlı kuruluşlarında ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinde, birlikte veya ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası il özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarına ait şirketlerde işçi statüsüne geçirilenlerin; emeklilik, yaşlılık veya malullük aylığı almaya hak kazanmaları hâlinde, çalıştırıldıkları kamu kurum ve kuruluşları veya şirketlerce iş sözleşmelerinin feshedilmesini zorunlu tutan düzenlemeler de yürürlükten kaldırılacak.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, "Uzun süredir üzerinde çalıştığımız 24 yıllık EYT sorunu artık çözüldü. Emekçilerimize hayırlı olsun!" dedi.

2 milyon 250 bin kişi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, EYT'lilerle ilgili düzenlemenin yapılacağını Aralık ayı sonunda kamuoyuna açıklamıştı. Erdoğan, söz konusu düzenlemeyle yaklaşık 2 milyon 250 bin kişinin daha emekli olma hakkına kavuşacağını ifade etmişti.

Emeklilikte yaş şartı en son ne zaman kaldırılmıştı?

1991 yılında emekli olabilmek için üç koşul vardı. Kadınlar için 20 yıl sigortalılık süresi, 5 bin 525 gün prim ödeme ve minimum 55 yaş; erkekler için ise 25 yıl sigortalılık süresi, 5 bin 600 gün prim ödeme ve minimum 60 yaş. Ancak o yıl yapılan seçimlerde dönemin Doğru Yol Partisi (DYP) Genel Başkanı Süleyman Demirel, emeklilikte yaş şartının kaldırılacağını vadetti. Bunu da başbakan olarak 1992 yılında gerçekleştirdi.

EYT ile ilgili 8 Eylül 1999'da ne oldu?

Demirel'in attığı bu adım, sigortalılık süresi düşünüldüğünde kadınların 38 yaşında, erkeklerin ise 43 yaşında emekli olabilmesine olanak sağladı. Yıllar içinde çeşitli iktidarlar göreve geldi ve düzenleme tartışma konusu oldu. Sosyal güvenlik sisteminin bu nedenle büyük zarar gördüğü ifade edildi. Nihayetinde 8 Eylül 1999'da, Bülent Ecevit'in başbakanlığındaki üçlü koalisyon yeni bir yasayla emeklilik koşullarını güncelledi. Sigortalılık ve prim günü süresinin yanı sıra, kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş sınırı getirildi.

EYT'liler nasıl ortaya çıktı?

1999'daki bu düzenlemenin ardından 1992 ile 1999 yılları arasında işe girenler tartışma konusu oldu. İş yaşamına 1992'deki yasa varken başlayanlar 20 ya da 25 yıl sonra emekli olacaklarını düşünürken 1999'daki yeni yasayla mağdur olduklarını ifade ettiler. Kanunların geri işletilemeyeceğinden hareketle bir araya gelip örgütlendiler. 2015 yılında Emeklilikte Yaşa Takılanlar Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği'ni kurdular.

Muhalefet ve iktidar ne dedi?

EYT'liler kamuoyunda görünür oldukça siyasi partilerin de ilgisi buraya yöneldi. 2018 yılında CHP ve İYİ Parti konunun çözülebilmesi için Türkiye Büyük Millet Meclisine kanun teklifi verdi ancak iktidar bunları reddetti. Muhalefet bunu gündemde tutmaya devam edince 2019 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan, EYT'nin ülke ekonomisini çökertmeye dönük bir adım olduğunu, seçim kaybedecek bile olsalar bu işin içine girmeyeceklerini söyledi.

EYT'nin bütçeye yükü ne?

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, geçen ay yaptığı açıklamada, "EYT’nin bütçeye maliyetini bu yıl için 255 milyar lira olarak hesapladık, kasada hazır duruyor. Buna Kredi Garanti Fonu kefaletleri dâhil değil" dedi.

Erdoğan ise düzenlemeyi duyurduğu konuşmasında, "Sistemin idamesine zarar vermemek ve ülke ekonomisinin üzerine kaldıramayacağı yükler bindirmemek için uzunca bir süre böyle bir düzenlemeye sıcak bakmadık" sözlerini kullandı ve düzenlemenin devletin fedakarlığıyla gerçekleştiğini söyledi.

Reuters'ın ekonomistlerin hesaplamalarıyla ortaya çıkardığı tablo, EYT'nin kamuya yıllık 150 milyar lira maaş bütçesi maliyeti getireceğine işaret etmişti. Bunun dışında tek seferlik kıdem tazminatlarının da 300 milyar lirayı bulacağı öngörülmüştü.

DW,ANKA/CÖ,BB,JD